W Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku od kwietnia do grudnia 2025 r. realizowano zadanie pt. „Haft kujawski – utrwalmy, ocalmy wraz z twórczynią ludową Krystyną Zagrabską” w ramach programu „Mistrz tradycji 2025” sfinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Zadanie było kontynuacją rozpoczętej w 2021 r. akcji ratowania regionalnych tradycji w dziedzinie haftu kujawskiego (Projekt „Haft kujawski ginie. Nauczmy, ocalmy!”). Składało się z następujących elementów: prelekcji na temat historii i cech charakterystycznych haftu kujawskiego, cyklu warsztatów tradycyjnego haftu kujawskiego prowadzonych przez „Mistrza tradycji” – Krystynę Zagrabską, wystawy prac w formie on-line oraz wydania kalendarza na 2026 r. z pracami uczniów i ich mistrza. Nauka opierała na bezpośrednim przekazie unikalnej wiedzy i umiejętności osobom zainteresowanym praktyczną kontynuacją tego zajęcia. Oczekiwanym efektem zadania było systematyczne wyszkolenie, przekazanie kolejnemu pokoleniu mieszkańców regionu tajników zanikającego rękodzieła, zwiększenie szans na przetrwanie i utrwalenie haftu kujawskiego jako dziedziny twórczości ludowej szczególnie ważnej dla ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego Kujaw.
Od kwietnia do listopada 2025 r. w Muzeum Etnograficznym we Włocławku realizowane były warsztaty haftu kujawskiego prowadzone przez Krystynę Zagrabską ze Stowarzyszenia Twórców Ludowych Oddział Włocławek, hafciarkę z 40-letnim doświadczeniem, uczennicę Reginy Majchrzak i Ireny Najdek, mistrzynię w tej dziedzinie rękodzieła ludowego. Poprzedziła je prelekcja etnograf Doroty Kalinowskiej na temat genezy, wzorów, motywów, zasad kompozycji haftu kujawskiego zorganizowana na wystawie czasowej poświęconej twórczości artystki pt. „Haftowane, malowane. Piękno ludowego zdobnictwa w twórczości Krystyny Zagrabskiej”.
W warsztatach uczestniczyło sześć osób wybranych przez organizatorów. Cztery z nich brały udział w poprzednim projekcie, dwie były nowe, ale posiadające doświadczenie, znające podstawowe ściegi i wzory kujawskie. Wszyscy to mieszkańcy Kujaw: Brześcia Kujawskiego, Ciechocinka, Włocławka i Witowa. Nauka trwała siedem miesięcy. Od kwietnia do listopada w Muzeum Etnograficznym we Włocławku zorganizowano 28 spotkań, w sumie ponad 140 godzin warsztatowych.
To co najistotniejsze, to fakt, że nauka opierała się na bezpośrednim przekazie unikalnej wiedzy i umiejętności praktycznych. Uczestnicy, pod okiem mistrzyni tradycji, pogłębiali swoją wiedzę dotyczącą rodzaju tkanin, nici, sposobu przygotowywania materiału, kalkowania. Utrwalali podstawowe ściegi kujawskie, takie jak: sznureczek, kładziony, atłasek na podkładzie, dziergany, dziureczki, przewlekanie, „Janina”, snutki, aplikacje. Stosowali je na motywach charakterystycznych dla regionu, m.in. na różach, liściach dębu, chabrach, kłosach, rozrysowywanych i haftowanych na serwetkach. Uczyli się również ich krochmalenia i obrabiania pikotką na szydełku. Dzięki temu skompletowali zestawy bielizny stołowej.
Lipcowe zajęcia poświęcono przygotowaniom projektów prac finałowych, czyli elementów haftowanych tradycyjnego odświętnego stroju ludowego kobiecego. Każdy
z uczestników dokonał wyboru jednej część garderoby, na której wzór haftu samodzielnie projektował, w oparciu o dotychczasową wiedzę, konsultacje z „Mistrzem tradycji” oraz etnograf Dorotą Kalinowską. Inspirację stanowiły zabytkowe czepce, kryzy, kołnierzyki, halki i fartuchy, pochodzące ze zbiorów Muzeum Etnograficznego we Włocławku, prezentowane na zajęciach. Do końca listopada warsztaty poświęcono wykonaniu prac finałowych, a były to: dwa czepce, kryza, halka piekielnica, dwa fartuchy. Mistrzyni przygotowała kołnierzyk, a organizatorzy, zmobilizowani przez uczestników projektu do wykonania swoich prac przygotowali kryzę, dwa fartuchy (w tym jeden dziecięcy) i halkę.
W grudniu nastąpił finał, został wydany kalendarz z pracami uczniów i mistrza oraz wystawa prac w formie on-line i uroczyste zakończenie. Wyhaftowane elementy kobiecych strojów kujawskich służyć będą edukatorom muzealnym na zajęciach, spotkaniach z kulturą ludową.
Liczymy na to, że przekazana kolejnemu pokoleniu mieszkańców Kujaw wiedza praktyczna da szansę na przetrwanie tej dziedziny niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Zadanie pn. „Haft kujawski – utrwalmy, ocalmy wraz z twórczynią ludową Krystyną Zagrabską” z programu „Mistrz tradycji 2025” dofinansowano ze środków
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
źródło: MZKiD
Komentarze (0)